Περί Ελλήνων του Πόντου: Ιστορική οδοιπορία

Η αφετηρία της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού, καθώς και η παρουσία του στην περιοχή του Πόντου ανάγεται στην αρχαιότητα και φτάνει μέχρι τους νεότερους χρόνους. Ήδη από πολύ νωρίς οι Έλληνες θαλασσοπόροι έχοντας ως σκοπό την αναζήτηση του χρυσού και άλλων μεταλλευμάτων αποτόλμησαν να γνωρίσουν την θάλασσα του Εύξεινου Πόντου (Μαύρη Θάλασσα) γύρω στα 1000 π.Χ. με πρώτη οργανωμένη αποστολή στην Κολχίδα, αυτήν του Ιάσονα και των Αργοναυτών.

Οι προγραμματισμένοι, προσωρινοί εμπορικοί τους σταθμοί γίνονται αργότερα μόνιμα οικιστικά κέντρα και με την πάροδο του χρόνου, οι αποικίες του Πόντου εξελίσσονται σε πόλεις με εξολοκλήρου ελληνικό χαρακτήρα. Ως επίσημη αφετηρία  έχουμε την ίδρυση της Σινώπης στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας  και κατόπιν άλλων πόλεων με κυριότερη τη Τραπεζούντα, η οποία γνώρισε μεγάλη ακμή ως εμπορικό και πνευματικό κέντρο. Ακολουθεί η Ρωμαϊκή περίοδος τον 1^ο αιώνα π.Χ. με το Βασίλειο του Πόντου επί Μιθριδάτη Στ’ (Ευπάτωρ). Έπεται η πρώιμη Βυζαντινή περίοδος με τον εκχριστιανισμό του Πόντου, περίοδος κατά την οποία ιδρύεται η μονή της  Παναγίας Σουμελά στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., γεγονός το οποίο συμβάλει ουσιαστικά στην εδραίωση του Χριστιανισμού.

 Η λαμπρή αυτή, ωστόσο, περίοδος έμελλε να διαρκέσει για λίγο, καθώς στο προσκήνιο ήλθε η δυναμική φυλή των Οθωμανών Τούρκων. Η σκληρή οθωμανική κυριαρχία, έχει την αφετηρία της στην άλωση της  πρωτεύουσας του Βυζαντίου, της Κωνσταντινούπολης,  που συνέβηκε το 1453 και οκτώ χρόνια αργότερα (1461) στην άλωση της Τραπεζούντας. Τη χρονική αυτή περίοδο,  η ελληνική κοινωνία του μικρασιατικού Πόντου σημαδεύεται, όπως και κάθε άλλο μέρος του ελληνικού κόσμου από τον εξισλαμισμό και την εμφάνιση του κρυπτοχριστιανικού φαινομένου, περίοδος, κατά την οποία αρχίζει η μετανάστευση των Ελλήνων προς την ομόθρησκη Ρωσία και τις χώρες του Καυκάσου και συνεχίζεται μέχρι το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα.

Προσπερνώντας τα γεγονότα που ακολούθησαν χρονικά (ακμή Αργυρούπολης χάρις στα μεταλλεία το 17ο-18οαι.,Ίδρυση Φροντιστηρίου Τραπεζούντας από τον Σεβαστό Κυμινήτη το 1682, Ακμή Τραπεζούντας, Κερασούντας, Αμισού κ.ά. το 19ο αι., χάρις το εμπόριο Τανζιμάτ) φτάνουμε στο κίνημα των Νεότουρκων. 

  

Στόχος των τελευταίων, ήταν ο παντουρκισμός της χώρας τους με τον αφανισμό κάθε χριστιανικού στοιχείου.  Η προσπάθεια επίτευξης του στόχου τους αποτυπώνεται στα έτη από το  1914-1922, περίοδος κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, με τις σφαγές, τους αγχόνες, τους διωγμούς και τους εκτοπισμούς.  Όσον αφορά τον αριθμό των θυμάτων, εκτιμάται κατά προσέγγιση, ότι στοίχισε τη ζωή 353.000 Ποντίων. Οι εναπομείναντες επιζώντες κατέφυγαν στον Άνω Πόντο (στην ΕΣΣΔ) και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 στην Ελλάδα. Το κύμα προσφύγων στην Ελλάδα συνεχίστηκε αμείωτο μέχρι το 1924 με τη συμφωνία για ανταλλαγή των πληθυσμών που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης (1923). Η άφιξη των Ποντίων στη πατρίδα Ελλάδα ήταν η απαρχή μιας δύσκολης, αλλά και συνάμα δημιουργικής πορείας, καθώς στη δεκαετία 1922-1932 προσέφεραν στο ελληνικό κράτος την επίλυση του δηµογραφικού προβλήµατος, την ανάπτυξη της γεωργίας, της βιοτεχνίας, της βιομηχανίας, του εμπορίου, της ναυτιλίας και επιπλέον προώθησε τη δηµιουργία ενός νέου ελληνικού πνεύµατος από τη σύζευξη του µικρασιατικού µε το ελλαδικό. Επίσης, ο προσφυγικός ελληνισµός ευρύτερα διακρίθηκε και διακρίνεται για τη βαθιά του αγάπη στις τέχνες και τα γράµµατα.

Εν κατακλείδι, οδοιπορώντας στην ιστορία των Ελληνοποντίων, αξίζει ένα μεγάλο μπράβο στον ποντιακό ελληνισμό, διότι παρά τα δεινά που υπέστη όλους αυτούς τους αιώνες δεν λύγισε, αντιθέτως, κατάφερε με οδηγό την πίστη του να ορθοποδήσει και να διασώσει την εθνική του ταυτότητα και κυρίως τη χριστιανική ορθόδοξη πίστη του.

 Ντιάνα Τζεϊράνοβα (Νταβιντιάν)

 Φιλόλογος